Montaż konstrukcji prefabrykowanych cz. 4 – Podstawowe elementy sprzętu montażowego.

Podstawowe elementy dźwignic

Konieczność unoszenia w czasie montażu na ogół znacznych ciężarów wymusza stosowanie do tych prac urządzeń mechanicznych, które powinny być w odpowiedni sposób dobrane i przygotowane do pracy.
Sprzęt montażowy dzieli się na dwie grupy:

• maszyny główne montażowe (podstawowe) służące do unoszenia i opuszczania elementów, którymi z reguły są dźwignice,
  
• sprzęt pomocniczy.
  

W maszynach montażowych, jak również w niektórych rodzajach sprzętu pomocniczego, występują elementy, od których zależy prawidłowy przebieg montażu.
a) Haki są normalizowanymi elementami stanowiącymi integralną część maszyn montażowych. Są one montowane na wysięgnikach żurawi montażowych, wózkach suwnic lub w zawiesiach linowych. Wartością charakteryzującą parametry haków jest ich udźwig, czyli masa, jaką można nimi bezpiecznie przenosić. Udźwig haków jednorożnych może wynosić od 0,3 do 100 t, a dwurożnych od 5 do 100 t. Do robót montażowych dozwolone jest tylko używanie elementów z atestem producenta.
b) Krążki są najprostszymi urządzeniami przenośnymi wykonanymi zwykle z żeliwa, które służą równie do kierowania ruchem lin w wielu maszynach montażowych. Każdy krążek ma na obwodzie zagłębienie (tzw. rowek), w którym porusza się lina. Średnica krążka, wielkość zagłębienia i grubość współpracującej liny muszą być odpowiednio dobrane. Krążek jest osadzony na ułożyskowanej osi. Na krążku stałym zmienia się jedynie kierunek przebiegu liny. Używając krążka ruchomego wielkość siły w linie. Podczas gdy chcemy obliczyć siłę liny niezbędną do przełożenia przez dany krążek, należy uwzględnić współczynnik sprawności krążka. Krążek wraz osią jest nazywany zbloczem. Jeżeli zblocze połączy się z hakiem za pomocą obejm, otrzyma się zblocze hakowe. Obejma zblocza może pomieścić jeden lub kilka krążków, ale nie więcej niż pięć. Tutaj również wielkością charakterystyczną jest udźwig, który na zbloczu nie może być przekroczony.
c) Wielokrążek otrzymuje się łącząc dwa lub więcej krążków nieruchomych z dwoma krążkami ruchomymi. Siła przyłożona do wielokrążka celem przemieszczenia ładunku z jego użyciem jest teoretycznie tyle razy mniejsza od siły potrzebnej do uniesienia bezpośredniego, ile pasm liny opasuje oba zblocza. Podobnie jak przy obliczeniach pojedynczych krążków, wyliczając siłę w linie obsługującej wielokrążek, trzeba uwzględnić opory ruchu całego układu, szczególnie jeśli zawiera on w sobie dodatkowe krążki kierunkowe.
d) Liny stalowe to podstawowy element większości maszyn stosowanych do transportu dźwigowego (pionowego). Liny stalowe wykonuje się z drutów wykonanych ze stali węglowej o bardzo dużej wytrzymałości.
Wyróżniamy kilka rodzajów lin:

• liny jednozwite są wykonane z drutów jednakowej grubości splecionych spiralnie jedno- lub wielowarstwowo dookoła drutu centralnego, ze względu na dużą sztywność nie mogą być nawijane na bębny, stosuje się je więc na odciągi do kotwienia masztów lub innych stałych urządzeń,
  
• liny dwuzwite są wykonane ze splotów złożonych z pojedynczych drutów. Sploty są ułożone spiralnie w jednej lub kilku warstwach dookoła rdzenia (duszy). Rdzeń może być stalowy lub wykonany z liny jutowej, konopnej lub manilowej. W przypadku skręcenia drutu w splocie i w całej linie i w całej linie w tym samym kierunku linę nazywamy współzwitą. Jeżeli kierunki są przeciwne, lina jest przeciwzwita. Liny współzwite obciążone swobodnie zawieszonym ładunkiem rozkręcają się, dlatego też nie mogą być stosowane do robót montażowych. Wady tej nie posiadają liny przeciwzwite,
  
• liny trójzwite są wykonane z wielu warstw drutów i są nazywane kablami,
  
• stosuje się także liny jednozwite o przekroju zamkniętym.
  

Przy montażu wykorzystuje się najczęściej liny złożone z sześciu splotów o różnej liczbie drutów.
Rdzeń wykonany z włókien roślinnych (np. konopnych) stanowi idealny rezerwuar smaru. Nagromadzony tam smar powoduje, że lina jest bardziej elastyczna i mniej się zużywa. Przy dobieraniu liny poza nośnością i budową należy również ustalić jej średnicę, określa parametry współpracujących z liną krążków i bębnów. Zastosowanie lin stalowych przy robotach montażowych wymaga ich łączenia. Dokonuje się tego przez zaplecenie z użyciem zacisków śrubowych lub zacisku blaszanego. Podobnie przy mocowaniu lin do innych elementów (haki, pierścienie, elementy zawiesi) stosuje się tak zwane przewleki.
Eksploatacja lin stalowych w maszynach i przy montażu wymaga starannej ich konserwacji i przechowywania. Liny stalowe powinno się przechowywać w pomieszczeniach suchych i przewietrzanych, zaopatrzonych w drewniane podłogi. Liny magazynuje się nawinięte na bębny, krzyżaki lub zwinięte w kręgi. Przed wydaniem do eksploatacji, okresowo w czasie ich użytkowania oraz po dłuższym czasie magazynowania liny powinny być smarowane specjalnym smarem do lin podgrzanym do temperatury 80ºC. Smarowanie wykonuje się ręcznie lub mechanicznie, po wcześniejszym starannym oczyszczeniu lin z brudu, kurzu, rdzy i starego smaru oraz po przemyciu naftą. Operując liną, należy uważać, by nie ocierała ona o metale, nie tworzyła pętli i zagięć. W wypadku gdy zauważymy w linie pęknięcie, nadmierne zmęczenie materiału, zniszczenie itp. należy taki element wycofać z użytkowania.